Tekstadvies | inrijden en oplopen

Regelmatig kom ik ze tegen: zinnen waarin iemand een berg of een trap oploopt. Ik heb geleerd dat een voorzetsel (op) los van het werkwoord (lopen) geschreven moet worden, als het voorzetsel een richting aanduidt. In deze vierde aflevering in de serie Tekstadvies onderzoek ik hoe het nu precies zit. 

Inrijden
Onzetaal adviseert om in de zin: ‘U moet deze straat in rijden’ het voorzetsel los van het werkwoord te schrijven. ‘Als er een richting bedoeld is (de straat uit, het plein over, de straat in rijden), staat het voorzetsel los van het werkwoord. In veel andere gevallen vormen het voorzetsel en het werkwoord vaak één woord. Inrijden kan bijvoorbeeld gebruikt worden bij een nieuwe auto; de betekenis is ‘beginnen te gebruiken’.’

Oplopen
Wat van toepassing is op in rijden, zou volgens mij ook moeten gelden voor op lopen. Toch beweert Taalunieversum dat men een trap kan oplopen en geeft VanDale als betekenis van oplopen, naast krijgen, meelopen, groter worden (van een bedrag) en frequenter worden: naar boven lopen. Op de website van Onzetaal vind ik jammer genoeg niets over op lopen, en daarom vraag ik per mail hoe het nu precies zit.

Onze Taal
De dag erna ontvang ik het volgende antwoord:
Wij, de Taaladviesdienst van Onze Taal, adviseren ‘op lopen’ los te schrijven in bijvoorbeeld ‘de trap op lopen’. U hebt gelijk: dit geval is vergelijkbaar met ‘de straat in rijden’. ‘Op’ en ‘in’ zijn dan losse voorzetsels (of: achterzetsels), die horen bij de voorafgaande woordgroep, respectievelijk ‘de trap’ en ‘de straat’.(…) Het heeft wat ons betreft de voorkeur om combinaties als ‘inrijden’ en ‘oplopen’ alleen aaneen te schrijven als ze in hun geheel een eigen betekenis hebben. We zouden ‘oplopen’ als één woord schrijven in bijvoorbeeld ‘een ziekte oplopen’ en ‘oplopende temperaturen’, en ‘inrijden’ in bijvoorbeeld ‘de nieuwe auto inrijden’. Maar als het voorzetsel een eigen betekenis heeft (bijvoorbeeld doordat het een richting aangeeft), schrijven we het liever los van het werkwoord.

Conclusie
Wat ik heb geleerd, geldt dus nog steeds: wat opgaat voor inrijden, geldt ook voor oplopen:

  • terwijl je een auto zonder spatie kunt inrijden, zou je een straat alleen maar met een spatie moeten in rijden; en
  • hoewel een bedrag spatieloos kan oplopen, kun je een trap of een berg beter met een spatie op lopen.

 

2 gedachten over “Tekstadvies | inrijden en oplopen”

  1. Helemaal mee eens, zonder spatie kan zo’n combinatie een hele andere betekenis krijgen. Je zult maar een trap oplopen, dan lig je misschien wel weken in het ziekenhuis en loopt de verhaallijn ineens heel anders voor de lezer. Terwijl de schrijver nog boven aan de trap staat met z’n personage..

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.