Hoe zorg je ervoor dat de inhoud van een tekst prettig leesbaar wordt? Deze tiende aflevering in de serie Tekstadvies gaat over de tangconstructie. En mocht je denken: hé, dit advies heb ik hier al eens gelezen … dat klopt! Onlangs maakte een eindredacteur me erop attent dat ik maar liefst drie (3!) tangconstructies in één artikel had gebruikt. Vandaar dat ik deze blogpost nog maar eens ‘afgestoft’ heb. Voor jou, maar zeker ook voor mezelf.
‘Het idee dat de Inca’s en Azteken hun hoge cultuur te danken hadden aan de oude Egyptenaren, wordt – ondanks de tochten van Thor Heyerdahl, die met een rieten boot overstak van Afrika naar Zuid-Amerika om eeuwenoude contacten tussen die werelddelen aan te tonen – door archeologen al lang niet meer serieus genomen. ‘
Deze lange zin komt uit het Handboek Stijl van Peter Burger en Jaap de Jong en is een typisch voorbeeld van een zin waarin een tangconstructie is toegepast.
tangconstructie
Wat is dat ook alweer, een tangconstructie? De Taalunie geeft de volgende omschrijving: ´ … een constructie waarbij er een (grote) afstand bestaat tussen delen die bij elkaar horen.´
afstand
In de voorbeeldzin van Burger en De Jong staan wordt en door archeologen al lang niet meer serieus genomen heel ver uit elkaar, wat ervoor zorgt dat de zin lastig te begrijpen is. De lezer wacht op het tweede deel van de ’tang’, maar krijgt eerst nog andere informatie te verwerken.
anders formuleren of splitsen
Om de leesbaarheid van dergelijke, lange zinnen te verbeteren, kun je de beknelde informatie naar achteren plaatsen of de zin splitsen.
De voorbeeldzin zou je dan als volgt kunnen formuleren:
‘Het idee dat de Inca’s en Azteken hun hoge cultuur te danken hadden aan de oude Egyptenaren, wordt door archeologen al lang niet meer serieus genomen, ondanks de tochten van Thor Heyerdahl, die met een rieten boot overstak van Afrika naar Zuid-Amerika om eeuwenoude contacten tussen die werelddelen aan te tonen.’
tang verwijderen
Moet je nu altijd de tang uit je gereedschapskist verwijderen? Nou, nee. Burger en De Jong: ‘Tangconstructies zijn niet altijd schadelijk en evenmin altijd onbruikbaar. In feite zijn tangconstructies heel normaal in het Nederlands – de taal zelf schrijft ze in bepaalde gevallen voor. Zo moeten in een hoofdzin de persoonsvorm en de rest van het gezegde vaak uit elkaar worden geplaatst: De minister van Verkeer en Waterstaat heeft de nieuwe spoorbrug over de Maas geopend.’
advies
Probeer tangconstructies zo veel mogelijk te vermijden. Wordt een lange zin onleesbaar, knip hem dan in een aantal kortere zinnen of verander de volgorde van de zinsdelen. Je zult zien dat jouw tekst daardoor beslist aan leesbaarheid zal winnen.