de wandeling, zomer 2016 – Harro de Jong en Gert Zwartscholten
tekst Christien Romp | foto’s Ronny Rozenberg
In ‘de wandeling’ gaan we op pad met bekende Arnhemmers. Omdat het al wandelend vaak prettiger praat, ontstaan unieke interviews die de lezer meenemen langs bijzondere en gewone plekken in Arnhem, waarmee de geïnterviewden een speciale band hebben. Voor deze wandeling gingen we eropuit met landschapsarchitect Harro de Jong en gebiedsontwikkelaar Gert Zwartscholten.
De Eilanden
Harro de Jong is landschapsarchitect en eigenaar van Buro Harro. Gert Zwartscholten werkt als gebiedsontwikkelaar voor KondorWessels Projecten, de projectontwikkelaar die sinds 2015 eigenaar is van 150 hectare grond in Stadsblokken-Meinerswijk. Delen van dat gebied zijn niet of slecht toegankelijk en behoorlijk verslonsd. De gemeente Arnhem heeft daarom de Gebiedsvisie ontwikkeld, die voorziet in meer natuur, cultuur en recreatiemogelijkheden. Op basis daarvan heeft Buro Harro een visie voor Stadsblokken-Meinerswijk ontworpen, ‘De Eilanden’ genaamd. Tijdens deze wandeling staat die visie centraal.
Stenen en asfalt
We hebben met Gert en Harro afgesproken bij de voormalige steenfabriek in Meinerswijk. De fabriek oogt troosteloos; het geasfalteerde terrein eromheen nog treuriger. Harro vertelt: “Dit gebied was in handen van een projectontwikkelaar die hier vijf- tot achtduizend woningen wilde bouwen. Toen die projectontwikkelaar in 2012 failliet ging, heb ik op verzoek van de curator een visie ontworpen voor dit gebied.” Hij heeft een map met tekeningen meegenomen. Een van die tekeningen houdt hij omhoog. De verschillen tussen het werkelijke en het gedroomde uitzicht zijn enorm. Verweerd baksteen, beton en grauw asfalt versus bomen, struiken, glooiende oevers en enkele woningen, verscholen in het groen.
Ogen en oren
“Dit gebied moet in landschappelijk opzicht aantrekkelijker worden,” gaat Harro verder. “De oude steenfabriek en het omliggende asfalt moeten ruimte maken voor groen. Het spreekt voor zich dat ingrijpende veranderingen kosten met zich meebrengen. Die mogen niet afgewenteld worden op de gemeente – en daarmee op de belastingbetaler. Een manier om opbrengsten te genereren, is het bouwen van woningen. Hier en in Stadsblokken, waar we straks naartoe gaan, zijn daarom huizen gepland. Woningbouw heeft overigens meer dan alleen een economische functie. Het brengt ook ogen en oren in een gebied. Dat is hier in Meinerswijk belangrijk, maar vooral in Stadsblokken, waar soms dingen gebeuren die het daglicht niet kunnen verdragen.
Water door de Rijn
Gert en fotograaf Ronny dwalen nog even rond bij de fabriek en Harro klimt voor mij uit de erachter gelegen dijk op. Boven kijken we uit over de Plas van Bruil, waarin vanwege de diepte niet gezwommen mag worden. Harro haalt opnieuw een tekening tevoorschijn. “We willen de plas doortrekken, zodat het fabrieksterrein een eiland wordt. De nieuwe nevengeul biedt nieuwe kansen op ecologisch en recreatief gebied. Ook in een doorsteek naar de Rijn is voorzien. Overtollig Rijnwater kan via de nieuwe geul afgevoerd worden. Zo kan er meer water door de Rijn stromen, zonder dat Arnhem overstroomt.” Gert heeft zich ondertussen bij ons gevoegd en merkt op: “Er moet alleen nog heel wat water door de Rijn, wil er straks ook echt meer water door die rivier kunnen stromen.”
‘De Eilanden’ kent veel enthousiaste voorstanders, maar is beslist niet onomstreden. Ruim 3.000 mensen hebben een petitie ondertekend, waarmee zij een referendum over de toekomst van Stadsblokken-Meinerswijk hebben weten af te dwingen. Een aantal bewoners van het gebied vreest dat met de komst van nieuwe huizen de rust verstoord zal worden; andere tegenstanders vinden dat woningbouw niet thuishoort in een natuurgebied. “Maar van de hierachter gelegen natuur blijven we af,” zegt Gert. Harro vult aan: “Het gaat in onze visie alleen om de herinrichting van de voormalige industriële gebieden. Daar willen we juist weer de natuur terugbrengen.”
We zijn weer van de dijk afgedaald en staan aan de achterkant van de steenfabriek. “Die grote fabriekshal wordt afgebroken,” zegt Harro, “maar een aantal markante gebouwen willen we laten staan en opknappen. Die krijgen dan een culturele, recreatieve of educatieve functie.”
Droge voeten
We laten het bedrijventerrein achter ons en gaan onder de Nelson Mandelabrug door naar Stadsblokken. ‘De Eilanden’ voorziet ook in plannen voor het terrein van de voormalige Arnhemsche Scheepsbouw Maatschappij. Van de oorspronkelijke scheepswerf staat bijna niets meer overeind. Alleen de funderingen – grote betonnen vlakken, met her en der een tegelvloer – liggen er nog. Een langgerekte galerij aan de waterkant is wel blijven staan. Harro zegt: “De afgelopen jaren heeft Cirque de la Liberté een circusvoorstelling gegeven op een drijvend podium, hier in de haven. In deze galerij was een tijdelijk restaurant ingericht. We zouden graag zien dat hier een permanent restaurant gevestigd wordt. De galerij is nu nog open. Waterdichte ramen zullen ervoor zorgen dat niets van het uitzicht verloren gaat en de gasten droge voeten houden tijdens het eten.”
Duinlandschap
We lopen terug naar de Stadsblokkenweg. Op de plek waar we nu staan zou een boulevard moeten komen, met rechts daarvan twee (woon)gebouwen. “Ze komen op de funderingen van de scheepswerf te staan en zullen ongeveer even hoog worden als de oude panden aan de Rijnkade,” aldus Harro. We lopen verder over wat in de toekomst een boulevard zou kunnen zijn en houden na een poosje stil. “Er worden hier evenementen en festivals georganiseerd, maar verder is het hier meestal verlaten. Voor het Bartokpark, tegenover Rozet, hebben we een stukje Veluwe naar de stad gehaald. Ook hier willen we de natuur terugbrengen in de vorm van een rivierduinenlandschap en een stadsstrand. Moet je je voorstellen dat je op een mooie dag het pontje aan de overkant kunt nemen om hier te zwemmen, luieren, voetballen of barbecueën.”
Verslingerd
Op 30 november mogen de Arnhemmers zich tijdens het referendum uitspreken over de Gebiedsvisie. Daarna wordt duidelijk of Harro en Gert hun plannen voor Stadsblokken-Meinerswijk kunnen gaan verwezenlijken. “Ik ben verslingerd geraakt aan deze stad,” verzucht Harro. “Ik kom oorspronkelijk uit Rotterdam. Tien jaar geleden ben ik in Arnhem komen wonen, vanwege de prachtige natuur in en om de stad. Ik zie het als mijn missie om in Arnhem nog veel meer natuurlijk moois te creëren. Voor de mensen en voor alle andere dieren.”